گروه ورزش / در حالی که پروسه انتخاب سرمربی جدید تیم ملی به کلافی سردرگم شباهت پیدا کرده و هر روز اخبار و شایعات تازه ای درباره آن شنیده می شود، حالا از برانکو ایوانکوویچ سرمربی سابق تیم ملی و پرسپولیس هم به عنوان یکی از گزینه های مدنظر فدراسیون فوتبال یاد شده است. برانکو که یکی از موفق ترین مربیان خارجی شاغل در فوتبال باشگاهی و ملی ایران بوده و موفقیت هایش با پرسپولیس چشمگیر بود، هم اکنون هدایت تیم ملی عمان را بر عهده دارد اما هر گاه که بحث انتخاب سرمربی جدید برای تیم ملی مطرح شده نام این کروات هم در بین گزینه ها بوده است یا برخی دوست داشته اند که نام برانکو هم باشد! این مربی 68 ساله کروات که به عنوان دستیار میروسلاو بلاژوویچ سرمربی فقید و سابق تیم های ملی ایران و کرواسی، پایش به فوتبال ایران باز شد، از سال 2001 تا سال 2006 در فوتبال ملی ایران اعم از بزرگ‌سالان و امیدها فعالیت کرد که حاصل آن صعود به جام جهانی آلمان، قهرمانی با امیدها در بازی‌های آسیایی و مقام سومی جام ملت های آسیا در چین است. او به خاطر موفقیت ها و البته برخورد و رفتار نسبتا خوبی که با اهالی فوتبال و رسانه ها و فوتبال دوستان داشته، وجهه خوبی در فوتبال ایران دارد و حتی زمانی که فدراسیون فوتبال تصمیم به قطع همکاری با دراگان اسکوچیچ سرمربی سابق تیم ملی گرفت، نام برانکو هم در کنار کارلوس کی روش به عنوان یکی از گزینه ها مطرح بود که در نهایت دوباره مرد پرتغالی هدایت تیم ملی را بر عهده گرفت. البته هم آن زمان و هم حالا که دوباره نام برانکو برای تیم ملی مطرح شده، یک مانع بزرگ برای حضور او روی نیمکت تیم ملی وجود دارد و آن قرارداد ایوانکوویچ با فدراسیون فوتبال عمان تا پایان سال 2023 است. گویا به تازگی بحث حضور برانکو در تیم ملی فوتبال ایران در نشست اعضای هیئت رئیسه مطرح شده است اما با توجه به این که او تا پایان جام ملت‌های آسیای ۲۰۲۳ با عمانی‌ها قرارداد دارد و از سویی فدراسیون فوتبال عمان در این برهه از زمان راضی به فسخ قرارداد برانکو نیست، این درخواست برای فدراسیون فوتبال ایران می‌تواند تبعات مالی سنگینی به همراه داشته باشد. در این شرایط و در حالی که ماجرای ویلموتس گیت حسابی فوتبال ایران را نقره داغ کرده، فعلا کسی جرئت ریسک مجدد بر سر یک مربی خارجی دیگر را ندارد. البته شنیده می شود برانکو ایوانکوویچ به جز بحث قراردادش با فدراسیون فوتبال عمان و رضایت آن‌ها از او که تیم ملی کشورشان را به فینال جام ملت های خلیج فارس رسانده، برانکو دو مخالف جدی در فدراسیون و تیم ملی دارد که اولی یک لژیونر سرشناس و بانفوذ در تیم ملی است که اصلا دوست ندارد مرد کروات سرمربی تیم ایران شود و دومی نیز یک فرد بانفوذ در فدراسیون فوتبال است که به شدت با سرمربیگری برانکو در تیم ملی ایران مخالف است. بنابراین حتی اگر برانکو بتواند عمانی ها را به فسخ قراردادش راضی کند، فدراسیون فوتبال ایران کار دشواری برای جذب او با توجه به حضور مخالفان بانفوذ دارد. البته به زعم بسیاری، در شرایط کنونی و با در نظر گرفتن مشکلات انتقال پول به مربیان خارجی به خاطر تحریم های بانکی ایران و شناخت خوب برانکو از فوتبال ایران و فضای حاکم بر آن و آنالیز تیم های آسیایی به خصوص تیم های غرب آسیا، مرد کروات بهترین گزینه برای هدایت تیم ملی ایران است. شاید با در نظر گرفتن همه این محاسن بوده که هیئت رئیسه در جلسه اخیرش با وجود همه موانع احتمالی بر سر همکاری دوباره با برانکو، شرایط حضور او در تیم ملی را بررسی کرده است.

سیدخلیل سجادپور- مهاجمان نقابداری که شمشیر و خنجر در دست داشتند با یورش به یک آشپزخانه در مشهد، شیشه ها را به منظور ایجاد رعب و وحشت فرو ریختند و جوان 20 ساله ای را نیز درحالی با ضربات هولناک خنجر به قتل رساندند که پدر وی و همچنین یکی از مهاجمان به شدت مجروح شدند.
به گزارش اختصاصی روزنامه خراسان، اوایل شب شنبه گذشته، یک دستگاه خودروی پراید نوک مدادی به سرعت مقابل آشپزخانه ای در خیابان حر 19 توقف کرد و ناگهان چند جوان نقابدار که صورت های خود را با پارچه های سیاه رنگ پوشانده بودند و شمشیر و خنجرهای ترسناکی را در دست می فشردند، از دو طرف پراید پیاده شدند و به سمت آشپزخانه یورش بردند. مهاجمان خشمگین که سرکردگی آن ها را جوانی به نام «علی – م» به عهده داشت، شمشیر و خنجرها را در حالی به شیشه ها و ظروف آشپزخانه فرود می آوردند که اهالی محل از شدت ترس و وحشت جرئت دخالت نداشتند. مهاجمان که با عصبانیت و فریادهای دلخراشی شیشه ها را فرو می ریختند به سوی جوان 20 ساله ای به نام «رضا قدرتی» هجوم بردند و با ضربات هولناک خنجر او را نقش بر زمین کردند. در این هنگام پدر رضا که کنار چرخ گوشت مشغول کار بود با دیدن این صحنه دلخراش به یاری فرزندش شتافت اما در حالی این نزاع خونین بالا گرفت که پیرمرد کارگر آشپزخانه هم از ترس به لرزه افتاده بود. طولی نکشید که محمد (پدر جوان 20 ساله) و «علی- م» (یکی از مهاجمان) نیز بر اثر اصابت ضربه های چاقو و خنجر مجروح شدند و خون آلود بر کف آشپزخانه افتادند.
همزمان با فرار دیگر مهاجمان نقابدار از صحنه نزاع خونبار، بلافاصله یکی از شهروندان خود را به داخل آشپزخانه رساند و با امدادگران اورژانس و پلیس تماس گرفت. گزارش اختصاصی روزنامه خراسان حاکی است دقایقی بعد نیروهای اورژانس از راه رسیدند و مصدومان را به 3 بیمارستان صاحب الزمان (عج)، شهید کامیاب و شهید هاشمی نژاد انتقال دادند اما تلاش کادر درمانی بیمارستان صاحب الزمان (عج) برای نجات جان رضا قدرتی به نتیجه نرسید و او که شکافی عمیق در پشت بدنش ایجاد شده بود بر اثر عوارض ناشی از ضربه جسم سخت و برنده به قتل رسید.
بنابر گزارش روزنامه خراسان، درحالی که محمد (پدر مقتول) و علی (مهاجم) در اتاق های عمل دو بیمارستان مورد اعمال جراحی قرار گرفته بودند، نیروهای انتظامی در ساعات اولیه بامداد روز گذشته، مراتب را به قاضی ویژه قتل عمد مشهد اطلاع دادند. با توجه به اهمیت و حساسیت پیگیری ماجرا در ساعات اولیه وقوع جنایت، بی درنگ قاضی دکتر صادق صفری به همراه گروهی از افسران اداره جنایی پلیس آگاهی خراسان رضوی عازم خیابان حر 19 واقع در شهرک شهید رجایی شد. او در اولین مرحله از اقدامات قضایی، دستور پلمب محل جنایت را برای از بین نرفتن آثار و ادله جرم صادر کرد و دقایقی بعد وارد بیمارستان صاحب الزمان(عج) شد. قاضی شعبه 208 دادسرای عمومی و انقلاب مشهد پس از مشاهده آثار ضربات خنجر بر پیکر جوان 20 ساله (مقتول) و بررسی های مقدماتی، دامنه تحقیقات را به دو بیمارستان شهید کامیاب و شهید هاشمی نژاد کشاند.
اما هنوز مجروحان حادثه در اتاق عمل بودند، به همین دلیل ساعتی را در مراکز درمانی به انتظار ایستاد تا پس از گفت وگو با مجروحان نزاع مرگبار، به ریشه یابی این جنایت هولناک بپردازد.
براساس گزارش روزنامه خراسان، با فراهم شدن مقدمات بازجویی از پدر مقتول، وی که هنوز از مرگ فرزندش خبر نداشت در باره این ماجرای هولناک گفت: من و پسرم در آشپزخانه مشغول کار بودیم که ناگهان 5-6 نفر با قمه و شمشیر وارد شدند و ضمن شکستن شیشه ها، پسرم را زدند. وقتی از پشت چرخ گوشت خارج شدم که پسرم روی زمین افتاده بود و آن ها به سمت من هجوم آوردند. سرکرده مهاجمان فردی به نام «علی – م» بود. او را شناختم چون با پسرم اختلاف داشتند و پرونده شکایت پسرم در شعبه 433 مجتمع قضایی شهید بهشتی در حال رسیدگی بود و آن ها هم به دنبال رضایت بودند ولی پسرم رضایت نمی داد.
اظهارات پدر مقتول در حالی توسط مقام قضایی به ثبت رسید که «علی – م» هنوز قادر به سخن گفتن نبود و کادر درمانی او را که پیکرش خالکوبی های زیادی داشت به بخش آی  سی  یو انتقال دادند.
به گزارش اختصاصی روزنامه خراسان، با انجام تحقیقات مقدماتی در مراکز درمانی، دوباره ادامه بررسی های قضایی به آشپزخانه مذکور در خیابان حر 19 کشید. در حالی که سپیده صبح از پیله تاریک شب بیرون می خزید، شاهدان عینی این نزاع مرگبار مقابل قاضی ویژه قتل عمد قرار گرفتند و از این صحنه هولناک گفتند.
پیرمرد کارگر که هنوز هم وحشت سراپایش را فرا گرفته بود، به قاضی صفری گفت: من کارگر آشپزخانه هستم و مشغول به سیخ کشیدن کباب بودم که ناگهان چندین نفر قمه به دست به داخل آشپزخانه هجوم آوردند و پسر حاج آقا (محمد) را زدند و با سروصداهای زیاد شیشه ها را تخریب کردند.
در همین حال دو شاهد دیگر نیز از یورش مهاجمان نقابداری سخن گفتند که با یک دستگاه پراید نوک مدادی و با پلاک مخدوش در محل حضور داشتند.
گزارش روزنامه خراسان حاکی است تحقیقات بیشتر درباره این جنایت وحشتناک، با صدور دستورهای ویژه ای از سوی مقام قضایی، توسط کارآگاهان اداره جنایی ادامه دارد.

ناگفته های جهانگیری از دولت روحانی

«اشتباه من» شرکت در انتخابات ریاست جمهوری ۹۶ بود.روحانی قصد داشت، «عروس امام» را وزیر ارشاد کند، در نهایت نشد

«یکی ‌از ‌اشتباهات‌ زندگی‌ سیاسی‌اش، شرکت‌ در انتخابات‌ ریاست‌جمهوری سال ۱۳۹۶ است» این یکی از ناگفته‌های معاون اول رئیس‌جمهور سابق در گفت‌وگو با شماره جدید مجله «آگاهی نو» است؛ ناگفته‌هایی درباره ردصلاحیت آیت‌ا... هاشمی رفسنجانی در انتخابات ۹۲ و ردصلاحیت خودش در انتخابات ۱۴۰۰، ماجرای ارز ۴۲۰۰ تومانی که به ارز جهانگیری معروف شد، اداره کشور در دوره تحریم‌های ترامپ و نقش او در دولت‌های یازدهم و دوازدهم و روابطش با حسن روحانی. او به نامه‌هایی که پس از پایان دولت دوازدهم برای ابراهیم رئیسی نوشت، اشاره کرد و گفت: آقای ‌رئیسی ‌برخلاف‌ تبلیغات ‌انجام شده، گرچه سابقه ‌چهل‌ساله‌ای در دستگاه قضا دارد، اما با دستگاه و کارهای اجرایی کاملا بیگانه است. آقای رئیسی در دوره انتخابات متوجه نشد که مشکلات اصلی کشور کجاست و کجا باید متمرکز شود. به گزارش تابناک، جهانگیری معتقد است که با تبلیغات منفی در دو، سه سال آخر دولت دوازدهم شانس رای آوردنش در انتخابات ۱۴۰۰ بسیار پایین بود و افزود: به چند دلیل فکر می‌کردم باید حتما حضور پیدا کنم و حتی آن حضور می‌توانست به دولت بعدی که اگر دولت آقای رئیسی هم باشد جهت بدهد که کجاها باید متمرکز شود. جهانگیری در عین حال گفت:« یک بار به آقای روحانی گفتم اگر قرار باشد یکی از اشتباهات زندگی سیاسی خودم را بنویسم حتما شرکت من در انتخابات ۹۶ است.»  به گفته او یکی از دلایل ردصلاحیتش در انتخابات ۱۴۰۰، شرکت او در انتخابات ۹۶ بود و ادامه داد:« من از روز بعد انتخابات احساس کردم خیلی از سرمایه‌هایی که پشت سر خودم درست کرده بودم و می‌دانستم برای کشور مفید است، یکی یکی در حال تضعیف است. یکی از آن ها خود آقای روحانی بود. رابطه من با آقای روحانی در دوره دوم مثل دوره اول نبود.»جهانگیری به قصد خود برای کناره‌گیری از معاونت ریاست‌جمهوری پس از انتخابات ۹۶ اشاره کرد: «به آقای روحانی گفتم شما یک معاون اول دیگری بگذارید، من نمی‌خواهم معاون اولی را ادامه بدهم. ایشان هم به من گفت شما کم‌انگیزه شدید. در همان دو، سه ماه بعد از انتخابات تا آغاز دولت دوازدهم بحث معاون اول شد و اقداماتی شد که خود ایشان هم دید من دیگر آن جهانگیری انگیزه‌دار نیستم.» او به تفاوت‌های دولت اول و دوم روحانی به طور مفصل پرداخته و همچنین به موانع چیدمان کابینه اشاره کرده است: آقای روحانی [در دوره اول] مایل بود خانم فاطمه طباطبایی، عروس امام خمینی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی شوند و من با ایشان گفت‌وگو کردم که در نهایت نشد. در دوره دوم، هم ما دچار اشتباه شدیم، هم نهادهای مقابل دولت دچار اشتباه شدند. اشتباه ما این بود که چیدمان تیم ما می‌توانست با تجربه چهار سال اول بهتر باشد. حالا بماند چقدر ما مقصر هستیم، چقدر ما می‌خواستیم افراد بهتری را بگذارید نگذاشتند، چون آقای روحانی می‌گوید ۱۴ نفر را برای وزیر علوم پیشنهاد کردم تا توانستم موافقت را برای چهاردهمین بگیرم تا از مجلس رای اعتماد بگیرد.

«از کوچه رندان»، «بحر در کوزه»، «دیدار با کعبه جان»، «با کاروان حلّه»، «پلّه پلّه تا ملاقات خدا» و...؛ نام هرکدام از این کتاب‌ها، از دل شعرهای کهن فارسی بیرون کشیده شده‌اند. این کتاب‌ها را کسی نوشته  که نامش تا ایران و ادب و فرهنگش زنده‌است، ماندگار و زرّین خواهد بود. دکتر عبدالحسین زرین‌کوب، استاد فرهنگ، ادب و تاریخ معاصر ایران است که آثارش جایگاه والایی در میان اهل ادب و اندیشه دارد. او در  اسفند 1301 به دنیا آمد و در 24 شهریور 1378 دیده از جهان فروبست.  9 اسفند ماه امسال، آیین نکوداشت زنده‌یاد دکتر عبدالحسین زرین‌کوب به مناسبت صدمین سالروز تولد او در تالار فردوسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران برگزار شد. در این مراسم از تمبر و سردیس استاد زرین‌کوب هم رونمایی شد و محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پیامی به این مراسم نوشت: «خاک گوهرخیز ایران اسلامی و جغرافیای پر رمز و راز این سرزمین الهی در دامان پر مهر خود مرواریدهای درخشانی را پرورانده است که جملگی عشق به وطن و نگاهبانی و نگاهداری از مواریث گران بهای این سرزمین کهن را وظیفه ذاتی خویش دانسته‌اند. استاد فرزانه «دکتر عبدالحسین زرین کوب» تاریخ‌نگار، عرفان‌پژوه، ادیب و مترجم نامدار ایران‌زمین در زمره این مرواریدهای درخشان است که با قلمی استوار و نثری روان آثاری ماندگار از خود به یادگار گذاشته است. ایشان شخصیتی از دیار بروجرد و لرستان قهرمان است که با دلی سرشار از عشق به ایران و ایرانی با تعمق ناب خود در باب ادب و عرفان و گام نهادن در هزارتوی تاریخ، ساختار دیوار تاریخ ادبی و معرفتی ما را تکمیل می‌کند.»

  جایگاه زرین‌کوب در ادبیات فارسی

 یکی از جنبه‌های مهمِ تأثیرگذاری دکتر زرین‌کوب، نقد ادبی و تحلیل آثار کلاسیک ادب فارسی است. کتاب‌های او در این زمینه، مرجع و راهنمای خوبی برای دانشجویان و علاقه‌مندان به ادبیات فارسی است؛ کتاب «با کاروان حله» چند مقاله درباره شخصیت‌های برجسته ادب کلاسیک فارسی از جمله رودکی، خیام، حافظ و ابن‌یمین فریومدی پیش روی مخاطب می‌گذارد. کتاب «دیدار با کعبه جان»، یکی از کتاب‌های خوش‌خوان درباره خاقانی شروانی، شاعر پیچیده‌گوی قرن ششم هجری است. «بحر در کوزه» درباره اندیشه مولانا بحث می‌کند و تعدادی از تمثیل‌ها و حکایت‌های مولانا در مثنوی معنوی را شرح می‌دهد و «پله پله تا ملاقات خدا» هم از زندگی مولانا و تاریخ تصوف، به خواننده اطلاعاتی می‌دهد. اما یکی از آثار مهم ادبی دکتر زرین‌کوب که شاید کمتر به آن پرداخته‌شده، «حدیث خوش سعدی» است که تصویری از شیراز در روزگار سعدی از جمله طرز زندگی مردم شیراز، اخلاق حاکمان شیراز و حمله مغول‌ها به این شهر به دست می‌دهد و زندگی سعدی از کودکی تا بزرگ سالی را روایت می‌کند. «از کوچه رندان» هم کتاب مشهور استاد زرین‌کوب درباره حافظ شیرازی، زندگی و غزلیات اوست که جزو کتاب‌های پرفروش ادبی هم هست. از دیگر آثار ادبی زرین‌کوب می‌توان به کتاب «ازگذشته ادبی ایران» اشاره کرد که مروری بر نثر و شعر فارسی با نگاهی به ادبیات معاصر است. صادق خورشا، از مترجم‌های برجسته زبان عربی این کتاب را در سال 99 به عربی ترجمه کرد و موفق به کسب جایزه ادبی «بن حمد» در قطر شد. یکی از بخش‌های مهم کتاب «از گذشته ادبی ایران»، پرداختن به تأثیر و تأثر زبان فارسی و زبان عربی در بخش‌های مختلف است.

  صبور و پرحوصله، اما بیزار از تعریفِ رودررو

دانستن درباره زندگی شخصی انسان‌های بزرگ علاوه بر جذابیت، دربرگیرنده اطلاعات خوبی برای بیشتر شناختن آن شخصیت است. زنده‌یاد دکتر قمر آریان، همسر استاد زرین‌کوب، از نخستین دانش‌آموخته‌های دانشکده ادبیات دانشگاه تهران و از نخستین استادان زن دانشگاه در ایران بود و به قول خودش 45سال از عمرش را در کنار استاد زرین‌کوب گذراند. دکتر آریان یک سال پیش از درگذشت استاد زرین‌کوب در متنی درباره ایشان نوشت: «بعد از چهل و پنج سال زندگی مشترک حالا هر دو پیر شده‌ایم. عبدی دیگر آن جوان سیه‌چرده باریک و نزار سال‌های دانشکده نیست، وزنش افزوده شده است، موهای سرش به سپیدی گراییده، دست و صورتش چروکیده و زیر چشم‌هایش پف کرده است. چقدر با آن دانشجوی شاد و سرزنده و سرشار از شوق زندگی که آن روزها وجود خود را زیر نقاب حجب و سکوت پنهان می‌کرد، تفاوت پیدا کرده‌است... وقتی در یک موضوع مشغول کار است، از تمام وسایل و تمام اوقات ممکن استفاده می‌کند. یک لحظه فراغت را هم که در بازگشت از کار به خانه برایش حاصل می‌شود، از دست نمی‌دهد. بارها اتفاق می‌افتد که میز چیده شده است، غذا آماده است، حتی مهمان کنار میز نشسته است و او در یک گوشه دیگر اتاق همچنان آخرین جمله‌ای را که زیر قلم دارد، دنبال می‌کند و انگار صدای مرا که برای چندمین بار او را صدا می‌زنم، نمی‌شنود. این استغراق باعث می‌شود که در کار خود کمتر دچار اشتباه یا شتاب‌زدگی شود... غالباً صبور و با حوصله و پر تحمل است. به‌ندرت از کسی می‌رنجد و تقریباً از هیچ‌کس کینه‌ای به دل نمی‌گیرد. با این حال یک چیز هست که تا یاد دارم، از همان سال‌های جوانی برایش تحمّل‌ناپذیر بوده است: این‌که رو در روی او از او تعریف کنند. از همین روست که او با شدت و قاطعیت تمام تقریباً به همه کسانی که از او تقاضای مصاحبه مطبوعاتی داشته‌اند، جواب منفی داده است.»

 

  ابر و باد و مه و خورشید و فلک، کارخانه رویاسازی آدم‌ها هستند. شفق‌ قطبی، نورهای رنگارنگی که در آسمان شب بعضی مناطق نزدیک به قطب‌ها دیده‌می‌شود محصول شاعرانه و خیال‌انگیز همین کارخانه بزرگ است. نورهای رقصانِ شفق قطبی در آسمان مدام در حال تغییر شکل و شدت است از کم‌نور و پراکنده تا روشن به اندازه‌‌ای که برای خواندن یک کتاب کافی است. در گذشته، مردم این پدیده را «الهه سپیده‌م» می‌خواندند و بعضی فکر می‌کردند شفق‌ها، جادویی هستند که در آسمان ظاهر می‌شوند. اکنون، خیلی‌ها مشتاق دیدن شفق‌ قطبی هستند و برای چند شب، خودشان را به کشورهایی که شفق در آن‌ها دیدنی ا‌ست، می‌رسانند و در خارج از شهر یا «ایگلو»ها منتظر شب و تماشای شفق می‌مانند. ایگلوها اتاقک‌های شیشه‌ای نیم‌کره‌شکل است که در آن به هر کجا سر بچرخانید می‌توانید از درخشش جادویی شفق‌ها لذت‌ببرید. اولین ایگلوهای شیشه‌ای در جهان در سال1999 توسط فنلاندی‌ها ساخته شد. این اتاقک‌ها را از شیشه‌های حرارتی می‌سازند که برف را ذوب می‌کند و در هر دمایی اجازه نمی‌دهد دید ایگلوها، کور شود. شفق قطبی تنها یک پدیده دکوراتیو رویایی نیست. دانشمندان با مطالعه رفتار شفق‌ها به درک بهتری از محیط پیچیده فضا می‌رسند و پژوهش روی این پدیده می‌تواند به پیش‌بینی و کاهش آثار آن بر سیگنال‌های ارتباطی و فناوری انسانی کمک‌کند. در این پرونده درباره شفق و سوال‌هایی که درباره آن وجوددارد و تجربه و روایت «امیرحسین دلشاد» از تماشای شفق در شهر «مورمانسک» روسیه می‌خوانید.

شفق‌قطبی؛ نتیجه زد ‌و ‌خوردها در آسمان‌شب
خورشید به‌طور پیوسته در حال تولید باد خورشیدی است و «مگنتوسفر» میدان مغناطیسی اشکی‌شکلِ دور کره زمین مسئول پاسخ به این بادهاست. به این شکل که ذرات باد خورشیدی در دم بلند مگنتوسفر به دام می‌افتند، در برخورد با این میدان مغناطیسی، انرژی دریافت می کنند و به سمت قطب‌ها شتاب‌می‌گیرند. در طول مسیر، ذرات می‌توانند با اتم‌ و مولکول‌های اتمسفر بالای زمین برخورد‌کنند و اگر برهم‌کنشی، انرژی اضافی برای اتم‌ها فراهم‌کند به صورت انفجار نور آزادمی‌شود. این فعل و انفعالات تا زمانی که تمام انرژی دریافتی خرج‌شود، در ارتفاعات پایین ادامه پیدامی‌کند. شفق قطبی در نتیجه همین زدوخوردها در آسمان شب مناطق نزدیک به قطب‌های شمال و جنوب است. وقتی ما یک شفق درخشان می‌بینیم در واقع شاهد یک میلیارد برخورد فردی هستیم که خطوط میدان مغناطیسی زمین را روشن‌می‌کند. دانشمندان شفق را از نقاط مختلف بالا، پایین و درون مطالعه می کنند تا آن‌چه را در آسمان اتفاق می‌افتد، ردیابی‌کنند.

شکار شفق در نیمه‌شب قطبی
خاطرات «امیرحسین دلشاد» که با سفر به قطب‌شمال، 5 شب در جست‌وجوی رویایش در آسمان بوده است
سفر به همه کشورهای جهان تا 75سالگی، رویای امیرحسین دلشاد 36‌ ساله است. او مهندسی متالورژی خوانده‌است و ارشد مدیریت کسب‌و‌کار دارد ولی در شغل خانوادگی‌شان یعنی صنعت چاپ و صحافی مشغول کار است. دیدن جهان با آدم‌ها و فرهنگ‌های متفاوت پایِ امیرحسین را به سفر بازکرد و او از 12سال پیش تا امروز بیش از 40 کشور دنیا  را دیده‌است. او به مرور زمان از سفرهای لوکس در هتل‌ها به سفرهایی با خطوط هواپیمایی و هاستل‌های ارزان‌تر تغییر مسیر داد تا بتواند برنامه سفرهای اقتصادی را بچیند و با وجود افزایش هزینه‌ها، هنوز هم سفر کند. او می‌گوید سفر به او انرژی دوباره کارکردن می‌دهد. دیدن شفق قطبی یکی از رویاهای امیرحسین بوده‌ که او سال گذشته برای رسیدن به آن تا «مورمانسک» شهری مرزی بین روسیه و نروژ رفته‌است، دمایی بین 20 تا30 درجه زیر صفر را تجربه کرده و بعد از دیدن چند شب رویایی پرشفق به تهران بازگشته‌است تا بتواند رویای دیگرش را که سفر به شیلی، پرو و قطب جنوب و دیدن پنگوئن‌هاست، دنبال کند. با دلشاد درباره تجربه‌ تماشای شفق‌قطبی در یکی از شمالی‌ترین نقاط کره زمین صحبت کردیم که آن را در ادامه می‌خوانید.
 سخت‌ترین موقعیت تماشای شفق
«وقتی به دوستانم گفتم، می‌خواهم برای دیدن شفق قطبی به روسیه و قطب شمال بروم، گفتند: «خوش بگذرد! با پنگوئن‌ها عکس بگیر» در صورتی که در قطب شمال هیچ پنگوئنی و در قطب جنوب هیچ خرس قطبی وجود ندارد. برای دیدن شفق چند انتخاب دارید. کانادا، منطقه آلاسکای آمریکا، نروژ، سوئد و فنلاند ولی ارزان‌ترین و سخت‌ترین جایی که برای ما ایرانی‌ها وجود دارد، مرز بین روسیه و نروژ یعنی شهر «مورمانسک» است. برای رسیدن به این شهر باید از تهران به مسکو و از مسکو به مورمانسک بروید و در هنگام گرفتن روادید روسیه باید بگویید قصد سفر به این شهر را هم دارید. در مورمانسک منطقه‌ای پادگان‌مانند وجود دارد که محلی‌ها به آن «یوری گاگارین» می‌گفتند و برای روس‌ها یک پایگاه مهم نظامی است و حساسیت‌ زیادی روی آن دارند. می‌گویند گاگارین نخستین فضانورد روسی در دهه 1950 در این پایگاه خدمت می‌کرده است. من دوستان زیادی دارم که رویای دیدن شفق قطبی را دارند و آن را خیلی دور از دسترس می‌بینند ولی رفتن به مورمانسک و تماشای شفق از یک سفر اروپایی یا  لوکس خارجی، نمی‌گویم ارزان‌تر‌ ولی هزینه‌های منطقی‌تری دارد. کشتی یخ‌شکنی در قطب شمال وجوددارد که از کانادا و فنلاند شروع به حرکت‌می‌کند تا به شمالی‌ترین قسمت قطب شمال و نقطه صفر برسد. بعضی‌ها برای دیدن شفق آن را انتخاب می‌کنند ولی هزینه پایه آن از 60 تا 70 هزار دلار شروع می‌شود و بسته به نوع انتخاب‌تان به 200 هزار دلار هم می‌رسد. در این سفر، 13 روز در کشتی هستید و بعد از رسیدن به نقطه صفر قطب شمال و عکس گرفتن با شفق، سفرتان تمام می‌شود. من خیلی دوست‌داشتم این سفر را تجربه کنم ولی هزینه‌های این سفر خیلی زیاد بود.» این‌ها صحبت‌های ابتدایی امیرحسین دلشاد از سفرش به مورمانسک بود.
صید آرورا از شب تا صبح
امیرحسین درباره چگونگی سفرش به مورمانسک می‌گوید: «من برای کم‌کردن هزینه‌هایم یک خط هواپیمایی ایرانی را برای سفر به مسکو انتخاب کردم. از آن جا با یک پرواز روسی به مورمانسک رفتم و برای 5شب اقامت در هتل شبی بین 20 تا 25 دلار پرداختم. نکته‌ای که وجود دارد، بعد از رسیدن به این شهر نباید طمع کنید و خودتان به دنبال شفق باشید. باید حتما با یک راهنما به توافق برسید. راهنماها گروه تشکیل می‌دهند و برای دیدن شفق، گروه را به خارج از شهر می‌برند. چون دیدن شفق مثل شکل‌گرفتن رنگین‌کمان نیست که اتفاق بیفتد و شما در هر موقعیتی بتوانید آن را ببینید. آن چه من دیدم لایه‌های زیادی در آسمان بود که ابرهای بالا اجازه دیدن شفق قطبی را نمی‌داد. ما تقریبا هر شب ساعت 12 بامداد از مورمانسک خارج و به خاطر فاصله‌گرفتن از نور شهر 100 کیلومتر از آن دور می‌شدیم. شب‌ها تا نزدیک صبح به دنبال دیدن شفق بودیم. محلی‌های آن جا اصطلاحی به نام «Aurora Hunting» دارند به این معنی که باید آرورا یا همان شفق قطبی را شکار کنید. نمی‌توانید شفق را به راحتی ببینید، باید زمان بگذارید و جاهای مختلف را با توجه به این که راهنما تجربه زیادی در این حوزه دارد بررسی‌کنید تا بهترین شکار را داشته باشید. ممکن است هاله‌ای از شفق را ببینید ولی بهترین شفق‌ها را می‌توانید با راهنماهای خوب ببینید. ما شب‌ها بیشتر بیرون و در بیابان‌ها به دنبال شفق بودیم. باید مکانی را انتخاب می‌کردیم که آسمان صافِ صاف باشد و جهت باد، ابرها را به آن سمت نیاورد.»
تولد ناگهانی یک رویا در آسمان
امیرحسین درباره احتمال دیدن شفق می‌گوید: «خیلی باید خوش شانس باشید و آسمان صاف باشد تا همان شب اول شفق را ببینید. من شب سوم شکار خوبی داشتم. در کل احتمال این که شفق را ببینید خیلی زیاد است ولی مسئله این است که شفق را با چه کیفیتی ببینید. برای مثال یکی از شفق‌هایی که من دیدم به رنگ سبز بود. هاله‌ای از نور شهر به رنگ نارنجی دیده‌می‌شد، ستاره‌ها بیش از حد به زمین نزدیک بودند و شفق‌هایی به رنگ سبز، بنفش، زرد و فسفری هم ظاهر می‌شدند. لحظه شکل گرفتن شفق عجیب است. در خودرو نشسته‌اید و ممکن است رگه‌ای از پایین به سمت بالا بزند. بلافاصله راهنما می‌رود آن را نگاه می‌کند و بعد یا خودرو را جابه‌جا می‌کند یا همان‌جا می‌ایستد و بهترین جهت  را برای دیدن انتخاب می‌کند. بیشتر هم این‌طور است که راهنماها مانند لیدرهای سافاری‌های آفریقا که به محض دیدن حیوانات با بی‌سیم به همکاران خود خبرمی‌دهند، محل شفق را به یکدیگر خبر می‌دهند. این رگه زدن ممکن است آن قدر بالا بیاید که کل آسمان رنگی‌شود یا همان رگه باشد و تمام شود درست مانند موج. چیزی که درباره شفق هست، آن چیزی که چشم می‌بیند با آن چه عکس می‌گیرند، متفاوت است. دوربین‌های عکاسی رنگ‌ها را اگزجره می‌کند و در آن رنگ‌ها بهتر دیده می‌شود ولی چشم، شفق‌ را کم‌رنگ‌تر می‌بیند و براساس نوع شکارتان، می‌توانید یک آسمان چندرنگ را ببینید. مثل بلورهایی که از آسمان به سمت پایین می‌ریزند و بیشتر و بیشتر می‌شوند و ناگهان از بین می‌روند. کلا شفق‌ها به یک‌باره شکل می‌گیرند و به یک‌باره از بین‌می‌روند. صحنه بسیار دل‌انگیزی است و همین الان که دارم برای شما تعریف می‌کنم دوباره دلم برای دیدن آن صحنه‌ها تنگ شد.»
زندگی در هوای سرد قطبی
«آدم‌های زیادی نمی‌توانند به‌طور همیشگی در مورمانسک زندگی‌کنند. افرادی که آن‌جا زندگی می‌کنند، همیشه ویتامین دی می‌خورند چون شاید خورشید را تنها یک ماه آن هم به اندازه طلوع ببینند. آن‌جا همیشه یا دم غروب است یا شب. این مسائل روی روحیه آدم تاثیر می‌گذارد. من وقتی برگشتم همه می‌گفتند چقدر یخ‌شدی! با تاخیر جواب حرف را می‌دهی و این گونه مسائل. این‌ها به خاطر ندیدن آفتاب است. در مورمانسک هوا به شدت سرد است و من دمای منفی 20 تا 30 درجه واقعی را در شب‌های شکار شفق حس کردم. من قبل از سفر هر لباس یا وسیله‌ای را که از قدیم برای گرم نگه‌داشتن بدن استفاده می‌شد با خود بردم ولی هیچ‌کدام برای مقابله با سرمای آن‌جا به کارم نیامد و مجبور شدم یک کلاه پوست خرگوش بخرم. حتی آن قضیه را که اگر آب‌جوش در هوا بپاشید به یخ تبدیل می‌شود، امتحان‌کردم و واقعا آب‌جوش، یخ‌زد و ریخت، اما در همین دما در مورمانسک قبایلی در چادر زندگی و با سگ‌های هاسکی سورتمه‌سواری می‌کنند، می‌توانید به گوزن‌ها غذا بدهید و خرگوش‌های قطبی را ببینید. زمان رفتن به مورمانسک، دیدن شفق برایم یک رویا بود چون برای رسیدن به آن خیلی تلاش کرده‌بودم. وقتی برگشتم خیلی خوشحال بودم از این که به یکی از آرزوهایم رسیده‌ام. می‌خواهم بگویم کسانی که رویای دیدن شفق را دارند آن را دور از دسترس نبینند و برایش تلاش کنند. ما باید ارزان سفرکردن را یادبگیریم. تصور خیلی‌ها از سفر خوب سفر به آنتالیا و هتل‌های لوکس و بوفه‌های غذای آن‌چنانی است ولی وقتی ارزان‌سفرکردن را یادبگیرید همه چیز فرق می‌کند. خیلی از دوستان من با حقوق کارمندی می‌توانند سالی یک بار به سختی سفر بروند ولی سفر باکیفیتی را تجربه می‌کنند و جاهای زیادی را می‌بینند چون ارزان سفر می‌کنند.»

پاسخ به 5سوال هیجان‌انگیز
درباره شفق قطبی

کجا دنبال شفق قطبی باشیم؟
آدرس شفق قطبی در خود این کلمه پیداست. شفق در قطب شمال و جنوب رخ می‌دهد. این پدیده را می‌توان در منطقه آلاسکای آمریکا، کانادا، نروژ، فنلاند، روسیه، سوئد و ایسلند دید. البته تعامل آب‌و‌هوای فضا با زمین می‌تواند باعث دورشدن شفق‌های قطبی از قطب‌ها شود و به همین دلیل گاهی شفق‌ها از نقاط نزدیک‌تر به خط استوا هم سردرآورده‌ و برای مثال در جنوب مکزیک هم دیده شده‌اند.

چه‌زمانی می‌توانیم شفق‌ها را ببینیم؟
زمانی را که آسمان حالت نیمه روشن‌ و تاریک به‌خود می‌گیرد، به اصطلاح «گرگ‌و‌میش» می‌گویند. این زمان بهترین وقت برای دیدن شفق قطبی است. در مناطقی مانند گرینلند و آلاسکا می‌توان شفق‌ها را در بیشتر شب‌های سال در آسمان دید. حتی ممکن است این پدیده در هر زمانی از روز هم اتفاق بیفتد اما تنها در صورتی می‌توان شفق قطبی را با چشم غیرمسلح دید که هوا تاریک باشد.

 رنگ و نقش‌ شفق‌ها از کجا می‌آید؟
بادهای خورشیدی که در برخورد با اتمسفر انرژی می‌گیرند و تحت تاثیر نیروی مغناطیسی هستند، تکلیف رنگ و الگوهای شفق قطبی را مشخص‌می‌کنند. شفق‌ها به شکل‌های مختلفی مانند پرده‌های بلند موج‌دار، کُره‌های ضربان‌دار یا هاله‌های درخشان در آسمان ظاهر می‌شوند. شفق می‌تواند تا ارتفاع هزار کیلومتر هم رخ بدهد ولی بیشتر آن‌ها بین 80 تا 120 کیلومتر هستند. همچنین ارتفاع، روی رنگ شفق‌ها موثر است. در زیر 100 کیلومتر رنگ‌های بنفش، آبی و قرمز، بین 100 تا 240 کیلومتر سبز روشن و در ارتفاع بالای 240 کیلومتر رنگ قرمز یاقوتی دیده می‌شود. به‌طور معمول، شفق‌های قرمز توسط مولکول‌های نیتروژن و شفق‌های سبز توسط مولکول‌های اکسیژن تولید می‌شود.

شفق قطبی چه زمانی اوج می‌گیرد؟
شفق قطبی را در طول سال از نیمه سپتامبر تا اوایل آوریل (اوایل شهریور تا اوایل اردیبهشت) می‌توان دید. دوره اوج شفق‌ها هر 11 سال یک‌بار اتفاق‌می‌افتد که به آن توفان یا بمباران شفق قطبی می‌گویند. توفان سال 1859 و 1958 در قطب شمال و 1989 که در آن کل آسمان از اروپا و آمریکای شمالی تا جنوب کوبا به رنگ قرمز روشن درآمد و شفق قطبی در آن دیده شد، نمونه این اتفاق هستند. آخرین دوره حداکثر بادهای خورشیدی و بمباران شفق قطبی در سال 2014 رخ داده است و دوره بعدی تقریباً در سال 2025 قرار دارد.

 فقط در زمین می‌شود شفق دید؟
شفق‌های قطبی در مشتری، زحل، اورانوس، نپتون، مریخ و زهره هم اتفاق می‌افتد و هرکدام منشأ متفاوتی دارد. برای مثال در مشتری اقمار آن به‌خصوص قمر «آیو» علت وجود این پدیده هستند. در مشتری و زحل به دلیل قطب‌های مغناطیسی قوی‌تر و کمربند تشعشع بزرگ‌تر اتفاق می‌افتد و در زهره که گاهی شفق تمام سیاره را می‌پوشاند، دلیلی مشابه با زمین دارد، یعنی فوتون‌های خورشیدی.

منابع این بخش از پرونده: space.com، nasa.gov، loc.gov